“Remerkabele” punten in de Peel
De Peel was, ondanks zijn zompigheid, een goudmijn van turf, heiplaggen en strooisel. En ook de koeien, ossen, paarden en schapen konden er weiden. De Peel vormde de grens tussen plaatsen als Deurne en Venray en dat was niet alleen een dorpsgrens maar ook een landsgrens. Die van de ene kant - of dat nou Deurnenaren of die van Venray waren, maakte niet uit – schroomden niet om de andere kant te benutten. Dat gaf veel geruzie tussen de dorpen. Venray hoorde tot het gebied van de koning van Pruisen en die vond het in 1713 welletjes met al dat getwist over de grenzen in de Peel. Hij liet uitgebreid onderzoek doen naar de oude grenspunten om met de Staten-Generaal, de baas over de Brabantse kant, te kunnen onderhandelen over een definitieve grens om voorgoed “te eyndighen dese dispuyten ende verouderde strijdigheden”. Op 20 november 1716 was het zo ver dat in Venlo wederzijds de overeenkomst hierover kon worden ondertekend: het Tractaat van Venlo.
Een essentieel onderdeel van het Tractaat is een wandgrote kaart van de Peel met de vastgelegde grens en een uitleg van de verschillende grenspunten. Die kaart hangt sinds de ingebruikname van het vernieuwde gemeentehuis van Deurne in 1986 te pronken in één van de commissiekamers.
Veel grenzen tussen gemeenten zijn bepaald door natuurlijke elementen. De grens tussen Asten en Deurne werd tot 1996 gevormd door de Astense Aa en de Aa was eeuwenlang de grens tussen Someren en Asten. De Peel was ook een natuurlijke barrière, maar met een heel andere breedte dan stroompjes als de Aa en de Astense Aa. In opdracht van de Pruisische koning en de Staten-Generaal en voorzien van de verzamelde informatie over de oude grenspunten werd gezocht naar plaatsen “in den Peel alwaer iets remerkabels” te zien was. Die “remerkabele” punten waren als vanzelf herkenbaar als grenspunt en dat kon nog eens benadrukt worden door er een grenspaal bij te plaatsen. Zo’n paal kwam natuurlijk ook te staan op punten waar niets merkwaardigs te zien was.
In het Tractaat van Venlo kwamen Wilhelm Frederich Duncker en Frederich Otto de Saint Paul namens Pruisen en Daniël l’Estevenon en Adriaen Velters namens “de Verenigde Nederlanden” de volgende grenspunten overeen.
Tussen Loeff en Springelbeeck moest op kosten van beide landen een steen geplaatst worden die “sal dienen tot een altijt duerende punct, alwaer het Lande van Gelder moet eyndigen met het Landt van Brabandt”. Om de intentie van de overeenkomst nog wat meer kleur te geven, kreeg die grenspaal de naam “Vreedepaal”. Een aantal jaren geleden is op die plek de Vredepaal in ere hersteld. Vandaar gaat de grens “in rechte linie” naar grenspunt de “Langerijser”. De grens zelf zal door Bakel en Venray moeten worden omgezet in een sloot. Dan gaat het naar Grotenberg, waar ook een paal geplaatst zal worden met aan de ene kant de naam “Geldria”en aan de andere kant “Brabantia”. Het graven van de grenssloot tussen de “Langerijser” en de Grotenbergpaal was een klus voor Deurne en Venray. De Grotenberg mocht daarbij niet doorgraven worden.
In zuidelijke richting loopt de grens dan naar een volgend “remerkabel”punt: “Vossehollen”. Ook voor die lijn wordt Deurne en Venray opgedragen een sloot te graven. We zijn dan in de buurt van de grens tussen Deurne met Horst en Sevenum. De grens van de Vossenberg naar het zuidelijkste punt bij het Volckmeer wordt geprojecteerd tussen de twee “Brunne Meeren”, het Soemeer en het Broemeer. De wederzijdse gemeenten, “Deursen ende Liessel” en Horst en Sevenum, zijn verantwoordelijk voor het graven van de grenssloten. Op “het leste punt van Brabandt naer het Landt van Gelder” komt de stenen “Eyndepaal” te staan. Bij dat punt staat nu boerderij Heldenseweg 5 in Helenaveen.
Het was precies 290 jaar geleden een spannende tijd voor Deurne en Venray, want de een dacht anders dan de ander over de exacte plaats van een grenspunt en wat zou in het Tractaat als grens aangewezen worden. De kaart maakt alles duidelijk. Koning Friderich Wilhelm van Pruisen ratificeerde het Tractaat op 4 december 1716, de Staten-Generaal van de Verenigde Nederlanden deed dat op 15 december 1716. Maar betekende dit ook een einde aan de grensconflicten?
De grens door de Peel van 1716 verloopt in 2006 nog steeds zo. Heemkundigen uit Deurne en Venray hebben een plan gemaakt om de grenspalen te herplaatsen. Een project dat gerealiseerd zal worden onder de vlag van de Reconstructie.
Bronnen: Archieven en verzamelingen bij het regionaal Historisch Centrum Eindhoven.
