Speeltuinen in Helmond

Speeltuinen zijn er in Nederland sinds de jaren tachtig van de negentiende eeuw. De speeltuinverenigingen zijn er sinds 1900. In dat jaar richt scheepstimmerman Uilke Jans Klaren de vereniging Oosterspeeltuin op. Dit is de eerste speeltuin voor de arbeidersjeugd, die geleid wordt door de arbeiders zelf. De oudere speeltuinen waren in handen van de gegoede burgerij. Na de Oosterspeeltuin zullen er nog een heleboel volgen. Sinds 1931 bestaat er een landelijke organisatie waarbij plaatselijke tuinbouwverenigingen zich aan kunnen sluiten, de NUSO, de Nederlandse Unie van Speeltuin Organisaties.

Het is niet voor niets dat de speeltuinen aan het begin van de twintigste eeuw vorm krijgen. Steden worden groter en drukker. Kinderen moeten een veilige plek hebben om te kunnen spelen. Daarnaast speelt ook de sociale wetgeving die kinderarbeid terugdringt. Het kind krijgt de tijd om te spelen, maar er is geen ruimte. De speeltuinverenigingen voorzien in een duidelijke behoefte, waarbij de naam wat misleidend is. Er worden binnen de speeltuinverenigingen veel meer activiteiten voor de jeugd georganiseerd, dan alleen de speeltuin.

Ook in Helmond ontstonden in het verleden dergelijke speeltuinen, al was dat wat later dan in Amsterdam. Het initiatief ging uit van de parochie. Dat is niet zo verwonderlijk, omdat veel zaken per parochie geregeld werden. Denk maar aan het onderwijs. De eerste Helmondse speeltuin was die van de St. Jozefparochie. Op 31 augustus 1933 werd de tuin, met de naam St. Jozefoord, geopend. En hoewel de tuin duidelijk verbonden was met de Jozefparochie, was heel de stad er voor uit gelopen. Ook de bisschop van Den Bosch, monseigneur Van Diepen, was voor de opening naar Helmond gekomen. Het was dan ook de eerste parochiële speeltuin van het bisdom.

De speeltuin lag buiten de stad, achter het waterpompstation aan de Straakvense Heideweg. Voor de stadskinderen was het een heerlijke plek. De tuin was een bosperceel dat tegen de Bakelse bossen aan lag. Op de foto is goed te zien dat het bosgebied is. De foto komt uit het archief van de Jozefparochie. Hij is niet gedateerd, maar aan de kleren van de kinderen te zien is hij gemaakt in de jaren vijftig. Met door de parochianen bij elkaar gebracht geld wordt midden in het bos een groot H. Hartbeeld geplaatst ‘opdat de kinderen ook voor en na ’t spel zich hier zouden verzamelen en zelfs hun spel een hoogere wijding geven’. Dit laatste volgens de feestgids die uitkwam bij het koperen jubileum van de parochie in 1936.

Na de Jozefparochie volgden noch meer parochies met een eigen speeltuin. In 1937 volgde de Lambertusparochie met een eigen tuin aan het Rooseind. Jongens en meisjes moesten in die tijd gescheiden spelen. Al bij de ingang werden ze gescheiden; de meisjes moesten door de vooringang en de jongens door de zijingang. In 1955 was het de beurt aan de nog jonge Leonardusparochie. De speeltuinvereniging aan de Mgr. Swinkelsstraat viert dit jaar haar vijftigjarig bestaan. In juni 1960 werd de speeltuin van de parochie Goddelijke Voorzienigheid aan de Itterestraat geopend.

Bron: Regionaal Historisch Centrum Eindhoven, archief St. Jozefparochie.