De oude parochiekerk in De Hage
De eerste parochiekerk van Helmond lag niet in het huidige stadscentrum, maar in De Hage, dicht bij het oudste kasteel van Helmond. Wanneer de kerk daar gebouwd is weten we niet. In 1178 bevestigt paus Alexander III dat het klooster van Floreffe het patronaatsrecht heeft over zowel de moederkerk van Aarle-Rixtel als de filiaalkerk in Helmond en de kerk van Lieshout. Dat houdt in dat deze abdij de priesters in de kerk mag benoemen. Na 1200 komt het centrum van de nederzetting Helmond in het huidige centrum van de stad rond de Markt te liggen. Daar wordt, op de plaats van de huidige Lambertuskerk, een kapel gesticht, omdat het bezwaarlijk is voor de Helmonders om iedere keer naar De Hage te gaan. Maar de kerk en het kerkhof blijven tot de tweede helft van de vijftiende eeuw buiten de stad liggen. Jan van Berlaer neemt in 1425 in zijn testament een legaat op voor de bouw van een parochiekerk binnen de stadswallen
.
Kort na 1450 begint zijn schoonzoon Jan van Cortenbach met de bouw van die nieuwe kerk, de voorloper van de huidige Lambertuskerk. Als de kerk in de stad in gebruik is genomen, wordt in 1462, met toestemming van de bisschop van Luik, Ludovicus van Bourbon, het gebouw in De Hage overgedragen aan de zusters Augustinessen, die de kerk als kloosterkapel inrichten. De zusters komen van het klooster Mariaweide in Venlo. Het nieuwe Helmondse klooster krijgt de naam Onze Lieve Vrouw in den Hage. Het Helmondse klooster in De Hage wordt bekend om de getijdenboeken die voor de kloosterlingen gemaakt zijn. De huidige straatnaam Kloosterweide verwijst naar de ligging van het klooster. Op de hiernaast afgebeelde kaart van Jacob van Deventer is de situatie te zien in 1540. Dat is de tijd dat de oude parochiekerk in gebruik is als kloosterkapel.
De kaart van Van Deventer is juist in die tijd gemaakt, om een beeld te geven van de oude parochiekerk en het klooster. Drie jaar later naderden de Gelderse troepen van Maarten van Rossum de stad. De stad vreesde dat het klooster in brand zou worden gestoken en daarmee de hele stad in vlammen op zou gaan. Om dat voor te zijn, zorgde de verdediging van de stad voor een gecontroleerde brand van het klooster. Dat betekende het einde van wat eens de parochiekerk van Helmond was. De kloosterlingen, en veel van hun bezittingen, gingen naar het klooster Annenborch bij ’s-Hertogenbosch. Toen in 1613 de zusters van de Annenborch zich aansloten bij het klooster Soeterbeeck in Nederwetten, kwamen ook de getijdenboeken daar terecht. Een van de mooiste zaken die wij in onze collectie hebben is het vesperale van Margriet van Cortenbach, die kloosterlinge was in Soeterbeeck. Ook dit handschrift is oorspronkelijk gemaakt voor een kloosterlinge van Onze Lieve Vrouwe in den Hage. Het maakte alle omzwervingen mee, tot het in bezit kwam van Margriet van Cortenbach, een natuurlijke dochter van de heer van Helmond, verwekt bij een dochter van de schout van Helmond. Zij heeft het haar hele kloosterleven gebruikt. Dat maakt dat dit prachtige handschrift in een mooie perkamenten band met slotjes voor Helmond een dubbele waarde heeft. Het is gemaakt voor gebruik in Helmond en later gebruikt door een Helmondse. De afbeelding toont een van de fraai versierde teksten in het vesperale.
Bron: Regionaal Historisch Centrum Eindhoven.
