Feest

Helenaveen heeft door haar bijzondere cultuurhistorische sfeer een speciale monumentenstatus verworven, die van beschermd dorpsgezicht. In haar nog korte bestaan, net anderhalve eeuw, heeft het regelmatig feestgevierd. Door de voor de Peel unieke relatie met het koningshuis via het Koning Willem III Fonds waren die feesten soms groots. Zo ook in 1923, het jaar waarin koningin Wilhelmina haar 25-jarig kroningsfeest vierde. In de eerste weken van september van dat jaar werden in elk Peeldorp kroningsfeesten georganiseerd, soms over meerdere dagen. Wilhelmina was beschermvrouwe van het Fonds Koning Willem III en Helenaveen eerde haar op een eigen wijze op vrijdag 14 en zaterdag 15 september. In plaats van een optocht over de weg zoals in Deurne, Asten en Someren bood de aanwezigheid van de Helenavaart ’s zaterdags een mogelijkheid van een optocht over water. Vijf turfaken van de Maatschappij Helenaveen waren met veel zorg door de Helenaveners omgebouwd tot praalboten. Op één ervan zetelde de koningin op haar troon. Voor haar verbeeldden elf meisjes in smetteloos wit de elf provincies waarover Wilhelmina heerste. De provincienaam op de sjerp en een vlaggetje met het provinciewapen in ieders hand maakten de honderden toeschouwers op de oever duidelijk wie voor welke provincie stond.

Een andere boot was nog drukker bevolkt; er was immers stemplicht en op die boot was een stemlokaal nagebouwd. Nog niet zo lang geleden was onder het bewind van Wilhelmina het vrouwenkiesrecht ingevoerd. Het stemlokaal was flink en fleurig versierd met erboven een grote koninginnekroon. In de naast het stemlokaal gebouwde keuken is het ook een drukte van jewelste en zoals in elke uitspanning wordt er muziek gemaakt; Dorus Naus speelt er op zijn accordeon. Piet van Woezik is duidelijk de keukenprins met een soeplepel als scepter. Bij keuken en stemlokaal wordt de orde gehandhaafd door soldaat Grad Joosten. Zo brachten de bewoners van het Soemeer hulde aan koningin Wilhelmina. Weer een andere groep bracht een bloemenhulde aan de jubilerende koningin en liet het succes van de Helenaveense land- en tuinbouw zien. De jury, het college van burgemeester en wethouders van Deurne, honoreerde deze boot met de eerste prijs.

Weer een andere boot bracht het begin van Helenaveen een zeventigtal jaren eerder in herinnering. Al snel na het begin in 1853 van de verveningen door de gebroeders Van de Griendt verschenen er in de Oude Peel woningen en keten voor de Peelwerkers. Een aantal van die woningen was van stro; zowel wanden als dak. Alom stond Helenaveen dan ook bekend als het ‘strooien dorp’. Op een van de turfaken is zo’n strooien woning nagebouwd, bewoond door ‘polderjongens’, die van elders waren gekomen om in de Peel voor Van de Griendt te werken; voorgoed of tijdens het turfsteekseizoen. De ‘Poepen’ kwamen uit Duitsland, de ‘Oliekonten’ uit Drenthe, de tabakstelers uit Gelderland, de kaasboeren en tuinders uit Holland en ook kwamen er turfarbeiders uit andere noordelijke provincies.

De boot op de foto staat ook voor een echte boot, een trekschuit. Lange tijd zijn de boten door de Helenavaart getrokken door een paard op het jaagpad. Het is volle bak met allerlei reizigers; mannen en vrouwen, oud en jong, rijk en arm. Links op de boot staat Frans van Mullekom. ‘De Trekschuit’ won de derde prijs. Op de oever van de Helenavaart staat het vol met toeschouwers. De vijf praalboten werden voorafgegaan door een aak met de musicerende harmonie van Deurne. Op de toegangswegen waren erebogen van kienhout gebouwd.

In Helenaveen is geen tastbare herinnering aan dit feest overgebleven. In Someren wel: de al eerder met carnaval in ‘Peel in perspectief’ besproken ‘Keijepaol’ in Someren-Heide. De oorspronkelijke monumentale grenspaal was bij de kroning van Wilhelmina tot koningin in 1898 naar het centrum van Someren verplaatst en er was een inscriptie van de kroning in aangebracht. In 1923 beitelden de beeldhouwers Theelen en Lücker voor tien gulden een nieuwe inscriptie over het zilveren jubileum in de gedenknaald.

Echt feest rond een heus monument werd op 9 en 10 september 2006 gevierd in Asten bij de jarige