“uyt den dreck” getrokken

Hij studeerde aan de Latijnse school in Zwolle en later aan de universiteit van Leuven waar hij in 1491 promoveerde tot doctor in de theologie. In 1507 wordt Adrianus aangesteld tot opvoeder van keizer Karel V. In 1515 werd hij naar Spanje gestuurd om de Spaanse erfenis voor keizer Karel veilig te stellen. Na de dood van Paus Leo X konden de kardinalen het niet eens worden over een nieuwe paus. In 1522 werd als compromis de niet aanwezige Adrianus gekozen. Terwijl in Utrecht al werd gefeest wist Adrianus nog van niets. Hij was in Rome niet geliefd, deze “barbaar uit het noorden” zoals hij wel werd genoemd. Hij raakte meer en meer geïsoleerd. Dat kwam ook doordat hij zich omringde met medewerkers die ook in Leuven hadden gestudeerd, zoals de uit Heeze afkomstige Dirk van Heeze en Nicolaas van der Poorten uit Eindhoven. Zijn belangrijkste steunpilaar in de curie was echter de in Mierlo geboren Willem van Enckenvoirt.

Als zoon van Goyart van Enckenvoirt en Johanna Meijs zag Willem op 2 januari 1464 het levenslicht. Waar hij zijn studie begon is niet duidelijk. In 1489 treffen wij hem aan als notaris in Rome waar hij verbonden was aan het pauselijke bestuursapparaat. Hij studeerde daar aan de universiteit waar hij in 1505 zijn studie in kerkelijk recht afrondde. Hij verwierf daarna al snel hoge posten en diende verschillende pausen. Willem raakte daar innig bevriend met zijn landgenoot paus Adrianus die hem in 1523 tot kardinaal wijdde en hem aanwees als zijn opvolger als bisschop van het Spaanse Tortosa. Van Enckenvoirt was een “verzamelaar” van beneficies, kerkelijke functies waaraan inkomsten verbonden waren. Het aantal wordt geschat op ongeveer honderd. De belangrijkste daarvan waren wel die van aartsdiaken van Brabant, van Kempenland, van Bonn en van Famenne. Ook was hij deken van de Sint Jan in 's-Hertogenbosch en proost van Sint Rombout in Mechelen. Doordat hij al deze functies niet zelf kon bedienen moest hij plaatsvervangers aanwijzen. Die moesten voor minder inkomsten zijn taken waarnemen waardoor het vermogen van Willem naar grote hoogte steeg. In Rome bezat hij een prachtig paleis, en ook in 's-Hertogenbosch had hij huizen. Willem van Enckenvoirt kreeg het van de paus gedaan dat de wereldlijke macht in het bisdom Utrecht aan Karel V werd overgedragen. Als beloning daarvoor werd hij in 1529 ook nog bisschop van Utrecht. Een hoogtepunt uit zijn leven was ongetwijfeld de zalving van Karel V tot koning van Lombardije in Bologna op 24 februari 1530.

Willem van Enckenvoirt voelde zich nauw betrokken met het gezin van zijn zus Liesbeth, wat blijkt uit negen bewaard gebleven brieven die zich bevinden in het archief van de parochie van de H. Lucia in Mierlo. Zijn zus was in 1498 in Eindhoven getrouwd met Gerard Michiels. Zij woonden in 's-Hertogenbosch, waar Michiels mede door zijn familierelatie met de kardinaal tot groot aanzien kwam. Zijn zwager behartigde daar de belangen van de kardinaal. Uit die brieven blijkt de bemoeienis van Willem met de opvoeding en het gedrag van de vijf kinderen van zijn zus. Zijn neven noemde zich naar hun oom “Van Enckenvoirt”. De zonen Willem en Michiel konden met financiële hulp van hun oom studeren aan de universiteit van Leuven. Hun gedrag daar was hun oom vaak een doorn in het oog. Michiel wordt in een brief uit 1518 door de kardinaal betiteld als verloren zoon. Hij wil niet dat hij al promoveert want hij wil later niet horen dat hij “den esel gereeden hadde”. Neef Willem lustte graag een glaasje en dat ging ten koste van zijn studie. In een brief die in 1519 uit Rome kwam klaagt zijn oom erover dat een dronkaard als neef geen recht doet aan de waardigheid van een kardinaal. Hijzelf is zich nooit te buiten gegaan aan drank. Hij schrijft letterlijk aan zijn zwager dat hij zijn kinderen “uyt den dreck” getrokken heeft. Hij dreigt de hulp stop te zetten. De drie zonen komen uiteindelijk toch goed terecht in een kerkelijke loopbaan. Zijn vermogen gebruikte Willem van Enckenvoirt om instellingen en personen te ondersteunen. De kardinaal beschikte door aankoop in zijn geboortedorp over enkele boerderijen en percelen grond. Een van die percelen op het Hout bestemt hij in 1531 voor de bouw van een gasthuis voor het onderhoud van 12 arme oude mannen. Willem van Enckenvoirt mocht de bouw daarvan echter niet meer meemaken. Hij overleed in 1534 terwijl het Apostelhuis pas in 1548 werd gebouwd.

Kardinaal van Enckenvoirt liet in 1533 het lichaam van paus Adrianus VI vanuit de Sint Pieter overbrengen naar de S. Maria dell’Anima. Willem van Enckenvoirt stierf te Rome op 19 juni 1534 en kreeg zijn laatste rustplaats in dezelfde kerk tegenover dat van zijn vriend Adrianus. Vier jaar later werd daar een groot grafmonument op geplaatst dat nog steeds te bewonderen is.

Bron: Regionaal Historisch Centrum Eindhoven