Van Oostende naar Westende

Dat is anders met Westende, de naam van het hotel dat in 1948 werd geopend in het verbouwde monumentale herenhuis van de familie van der Weijden op de hoek van de Kanaaldijk en de Steenweg. Die naam bestond al voordat het huis een hotel werd. De geschiedenis van die naam is echter wel merkwaardig te noemen.

In het in 2007 uitgegeven Rapport van het Archeologisch Centrum Eindhoven “Historisch onderzoek naar huizen en veldnamen in De Hage” vinden we de geschiedenis van dit pand en zijn voorgangers tot en met 1832, de invoering van het kadaster, opgetekend door Theo Meulendijks. In 1832 was Johannes Albertus Bots eigenaar van diverse panden in Helmond. Zijn ouders Arnoldus Bots en Maria Anna Heuvels waren in 1791 van Borkel naar Helmond gekomen. Arnoldus begon daar met zijn drie zonen een linnenblekerij en een fabriek van bonten. Zij hadden een huis aan de Steenweg en een huis met ververij aan de Veestraat. In dat laatste huis bevonden zich twee verfketels en twee kookketels. Johannes Albertus Bots was ook eigenaar van het pand op de Steenweg nummer 1 en het inmiddels gesloopte pand op de Steenweg nummer 3. Dat laatste huis had hij in 1826 gekocht van Peter Goord van Woensel uit Sint Oedenrode. Het huis op de hoek van de Steenweg en de Kanaaldijk had hij verkregen uit de nalatenschap van zijn schoonvader, Johannes Baptista Beels, die op 8 juni 1805 te Helmond was overleden. Beels was in 1755 te Leuven gepromoveerd als medisch dokter en had zich in 1766 in Helmond gevestigd.

Twee zoons zullen in hun vaders voetsporen treden als arts. Naar zoon Theodorus Nicolaas werd de Helmondse Beelsstraat vernoemd. Dochter Maria Anna Dimphna trouwt in 1800 met de in Borkel geboren Johannes Albertus Bots. Het huis van de familie Beels droeg de naam “Oostende”. Die naam komen we al tegen in 1641 als het huis door Hans Jan Jegers verkocht wordt aan seigneur Herman Snaeter. In 1649 wordt het huis omschreven als: “een huijs genaamd Ostende, gelegen aan de Coirten Steenwech, met hoff, vischwijer en torffhuijs, alzo het selve in sijne palen heggen en graeven is liggende”. Er lag een visvijver bij en er lag een gracht omheen. Op een tekening uit de jaren 1824-1825 is nog te zien dat er een gracht langs de Kanaaldijk en langs de Steenweg liep. Uit het huis moest een cijns worden betaald aan de Heer van Helmond. Via die cijnsboeken is te achterhalen dat er al in 1541 op deze plaats een huis stond. Het huis had blijkbaar al van ouds een zekere status; in 1541 is Meester Jan Zwert, een priester, eigenaar. Na jonker Snater van Boxmeer, is meester Gerardt Lommers, licentiaat in de rechten eigenaar. Ook de familie van dokter van den Grootenacker heeft het huis in eigendom gehad.

Johannes Albertus Bots heeft twee zonen, Franciscus die te Bergeijk trouwt met de Rumolda Maria van Gerwen, en Joannes Baptista, die in Leiden studeert. Hij promoveert daar in 1836 en vestigt zich daarna als advocaat in Helmond. Hij blijft ongehuwd en gaat wonen in de villa bij zijn ouders. Ook na hun overlijden blijft hij daar wonen. Inmiddels is hij gekozen tot lid van de Helmondse gemeenteraad en van de Provinciale Staten. In 1847 komt hij in de Tweede Kamer en in 1850 wordt hij benoemd tot kantonrechter in Helmond. Hij blijft tot zijn dood in 1874 in het grote huis aan de Steenweg wonen waar zijn neven en nichten vaak onderdak vinden. Naar hem werd de Advocaat Botsstraat vernoemd.

Al snel gaan neven en nicht over tot de verkoop van de erfenis. Dat gebeurt op 9 juni 1874 op die andere hoek van de Steenweg en Kanaaldijk in de herberg van mejuffrouw de weduwe van Will. De openbare verkoop start ‘s middags om zes uur. De eerste inzet wordt gedaan door Jonkheer Willem Lodewijk Joost Wesselman van Helmond; uiteindelijk wordt de villa gekocht door textielfabrikant Henricus Cornelis Bogaers voor 14.900 gulden. De familie Bogaers woonde toen nog aan de Veestraat en ging op 7 oktober 1874 op Westende wonen. De stoom- en handweverij van de firma Bogaers en Zonen stond langs de Kanaaldijk tussen de firma Begemann en Westende. Het bedrijf komt daarmee letterlijk in hun achtertuin te liggen.

Op de foto zien we de Veestraatbrug over de Zuidwillemsvaart. Op de hoek van Steenweg en Kanaaldijk links de statige villa Westende en nog net zichtbaar op de rechterhoek het Hotel van Will. Achter Westende de tuin met langs de Kanaaldijk het brugwachtershuis. Verderop langs het kanaal de fabrieksgebouwen van Bogaers en daarachter die van Begemann.