Andries Schoemaker
Tussen 1725 en 1735 verzamelde de Amsterdamse lakenhandelaar Andries Schoemaker allerlei historisch en topografisch materiaal over steden en dorpen in de Nederlanden. Dit materiaal werd, voorzien van een tekening, opgenomen in een manuscript. Ook de stad Helmond kreeg aandacht van Schoemaker. Behalve een tekening met een beschrijving van de stad, is er een tekening met beschrijving van Binderen. Als voorbeeld voor het stadsgezicht van Helmond gebruikte Schoemaker een gravure van L. Guicciardini. Het gebruiken van andermans materiaal was in die tijd zeer gebruikelijk. Ook de bekende gebroeders Blaeu hebben eenzelfde soort tekening van Helmond gemaakt, waarvoor de tekening van Guicciardini als voorbeeld diende. Nu zouden we dit plagiaat noemen.
Een nadeel van het natekenen is ook dat de tekenaar niet echt een inzicht heeft in de daadwerkelijke situatie ter plaatse. Daardoor gaan de verhoudingen nogal eens scheeflopen. Alle elementen worden overgenomen, maar het klopt net niet meer. Zo ligt de kerk veel te centraal in de stad en is zij ook veel te groot getekend. De Veestraat is veel te kort. De Kerkstraat is veel te breed, waardoor het lijkt of de huizen aan de westkant van die straat bijna tot op de toren van het kasteel staan. Ook is er geen sprake meer van een Marktplein, Daar staan schetsmatig wat huizen op getekend.
Dat de tekening niet origineel is, blijkt ook uit de wijze waarop het kasteel is weergegeven. De torens aan de voorzijde hebben geen spits. Na de brand van 1549 werden de voorste spitsen inderdaad niet herbouwd. Toen de originele tekening gemaakt werd, klopte die met de toenmalige situatie. In 1654 werden de torens echter weer voorzien van een spits. Dus in de tijd van Schoemaker kenden de torens zeker spitsen. Dat maakt het waarschijnlijk dat Schoemaker niet daadwerkelijk in Helmond is geweest. Dit soort historische foutjes maakt het nodig om bij het bekijken van oude prenten op te passen en niet voetstoots aan te nemen dat wat de prent toont de werkelijke situatie weergeeft.
Zoals gezegd is bovenstaande afbeelding onderdeel van een beschrijving van de stad. En wat had Schoemaker voor gegevens over de stad weten te verzamelen?
Helmond, een klijne stad en heerlijkhijt met een groot slodt gelegen in het quartier van Peelland in de Meijerij van ’s Hartogenbosch, een landstreek in Hollands Brabant, aan ’t riviertje genaampt de Aa; tussen de stadt ’s Hartogenbosch en Roermond; ontrent 6 à 7 mijlen soo van den een als van den andere gelegen. Dese stad heeft hare naam gegeven aan Johannes Baptista van Helmond, die sig soo vermaart heeft gemaakt door de ondeckinge die gedaan heeft in de chemise saacken. Hij was heer van Merode, Raijenburg, Oirschot, Pellinitz, enz., uit een adelijk geslacht in de Nederlanden gesproten en was tot Brussel geboren in den jaare 1577 en is overleden den 30 december des jaars 1640, hebbende zijn doot op een uurtijts voorseijt. Hij was een man van grote wetenschap.Erg veel is het dus niet wat hij over Helmond zegt. De helft van het verhaal gaat over Johannes Baptista van Helmond, een man die inderdaad veel voor de wetenschap betekend heeft omdat hij zich bezighield met de bestudering van gassen.
Bron: Regionaal Historisch Centrum Eindhoven.
