Promotie Henk van Mierlo, Tabakswerkers, landbouwers en patroons in Valkenswaard van 1850-1920
Vanaf de jaren 1860 maakte Noord-Brabant een langdurig proces van industrialisatie door dat de samenleving ingrijpend zou veranderen. In Valkenswaard kwam vanaf 1865 één allesoverheersende bedrijfstak tot ontwikkeling: de sigarenindustrie, die rond 1900 aan het merendeel van de beroepsbevolking emplooi bood.
Henk van Mierlo gaat in zijn proefschrift in op de vraag hoe zich in Valkenswaard tussen 1850 en 1920 de overgang naar een kapitalistische economie voltrok en wat daarvan de gevolgen waren. De promovendus reconstrueert de samenstelling van de Valkenswaardse bevolking en analyseert allerhande inkomens-, vermogens- en sociale gegevens.
Het overgangsproces van de Valkenswaardse economie werd gedragen en vormgegeven door ondernemers en arbeiders. Deze twee groepen stonden qua belangen lijnrecht tegenover elkaar maar hadden elkaar ook hard nodig in de strijd om te overleven. De ondernemer verwierf als motor van economische vernieuwing en vooruitgang macht over zijn werknemers en hun gezinsleden. De arbeider had niet alleen de kracht om, binnen de grote beperkingen van zijn bestaan, zijn leven vorm en inhoud te geven, maar slaagde er ook in om samen met anderen een effectief tegenwicht te vormen tegen zijn werkgever.
De strategie van de fabrikanten om vooral thuiswonende kinderen uit gezinnen met een smalle beurs en de kleine boerenstand te rekruteren bleek bijzonder effectief en zorgde voor lage lonen en een continu aanbod van nieuwe arbeidskrachten. Daardoor werd de boerenstand van binnenuit uitgehold en ontstond er pas relatief laat een permanent proletariaat en daarmee uitzicht op een collectieve arbeidersaanpak. Door de industrialisatie steeg de ongelijkheid, recentelijk weer in de belangstelling gekomen door Thomas Piketty, fors, vooral door een zeer ongelijke verdeling van de winsten en een grote ongelijkheid in kansen en keuzemogelijkheden. Net als Piketty bespeurt Van Mierlo, in het licht van zijn eigen onderzoek, momenteel een ontwikkeling die in sociaal-economisch opzicht omgekeerd evenredig lijkt aan die welke een eeuw geleden plaatsvond.
Henk van Mierlo (Eindhoven, 1957) is registeraccountant en verricht daarnaast historisch onderzoek. Hij publiceerde in de afgelopen jaren diverse artikelen en boeken over historische onderwerpen. Sinds 2007 is hij aangesloten bij het onderzoekscolloquium van Arnoud-Jan Bijsterveld, bijzonder hoogleraar Cultuur in Brabant aan Tilburg University.
Promotoren: prof. dr. A.J.A. Bijsterveld (Tilburg School of Social and Behavioral Sciences) en dr. A.A.P.O. Janssens (Radboud Universiteit Nijmegen).
