De tachtigjarige oorlog

Gedurende de tweede helft van de 16de en de eerste helft van de 17de eeuw vond de zogenaamde Tachtigjarige oorlog plaats. Het was begonnen met een opstand van hoge edelen in 1565, die ontevreden waren over de wijze waarop de wettige koning Filips II het land bestuurde. Geleidelijk werd het een oorlog tussen een aantal opstandige provincies in het Noorden onder leiding van Holland en de aanhangers van de koning in het Zuiden.
De Helmondse heren Jan en Adolf van Cortenbach (1560-1594) behoorden aanvankelijk tot de opstandige edelen die in 1565 zich met een smeekschrift richtten tot de landvoogdes, Margaretha van Parma, in Brussel. Toen in 1566 een volksopstand losbrak, waarbij in veel plaatsen kerken werden geplunderd, zagen zij hun dwaling in en schaarden zij zich aan de zijde van de koning. Het gevolg was dat de stad Helmond en het kasteel keer op keer (in 1581, 1582, 1583, 1587, 1592) werden aangevallen. De stad werd daarbij enkele keren in de as gelegd. Vooral de inname van de stad in 1587 door de opstandelingen onder aanvoering van Philips van Hohenlohe was catastrofaal: op de kerk, het kasteel en enkele huizen in de Kerkstraat na werd de hele stad in de as gelegd. Het kasteel was meestal te sterk en bleef gespaard.

In 1594 overleed Adolf van Cortenbach. Zijn weduwe, Philippine van Ruyschenberg, moest toen de verdediging van de stad en het kasteel leiden. In 1597 bood zij het hoofd aan een bende rondtrekkende Ierse huurlingen die zelfs enkele dagen op de binnenplaats van het kasteel hun kampement opsloegen. In het jaar 1600 moest zij toestaan dat legereenheden uit Bourgondië (bondgenoten!) in de stad werden ingekwartierd. Deze troepen hielden flink huis: bijna 140 huizen werden verwoest en in brand gestoken.
Al die tijd bleef het kasteel intact en doorstond het elke belegering. In juli 1602 echter slaagde de Hollandse stadhouder, Maurits, er in na een belegering van enkele dagen en een symbolische aanval, het kasteel in handen te krijgen. Gelukkig wist de vrouwe van Helmond, Philippine, van Maurits gedaan te krijgen dat het kasteel tot neutraal gebied werd verklaard. Het was de eerste én de laatste keer dat het kasteel tijdens de Tachtigjarige oorlog werd ingenomen…